اشاره:
در یادداشت گذشته با عنوان چرایی و چگونگی شکل گیری تاریخ نگاری جنگ در سپاه»، این احتمال مطرح شد که اگرروش تحلیل در سپاه شکل می‌گرفت، شاید به دلیل موضوع و روش، اسناد جنگ جمع آوری و نگهداری نمی‌شدو امروز سپاه از چنین مرکز اسنادی» در حوزه جنگ ایران و عراق برخوردار نمی شد. پیرو مطلب یاد شده، در این یادداشت روش بررسی و انتشار اسناد جنگ در سپاه مورد بررسی قرار گرفته است.
***********
تاریخ‌نگاری جنگ ایران و عراق در سپاه، از نظر رویکردی- روشی، بر پایهمقابله با تحریف تاریخ جنگ و دیگری؛ از طریق جمع آوری اسناد و تهیه گزارش هایمستند و نقلی شکل گرفته و تداوم یافته است. ماهیت دفاعی جنگ که در چارچوب انقلابتعریف شد و رویکرد ی به تاریخ نگاری جنگ که با هدف مقابله با تحریف آغاز شد،در مجموع زمینه های غلبه رویکرد ی- تبلیغاتی به جنگ و تاریخ نگاری جنگ را فراهمکرد.
شکل گیری فرآیند تاریخ‌نگاری جنگ در سپاه، با حضور راویان در مناطق جنگی وقرارگاه های فرماندهی، مشاهده، مصاحبه با فرماندهان و رزمندگان، همچنین تهیه گزارشو سپس انتشار کتاب در درون دفتر ی سپاه انجام شد. رویکرد اولیه و خاستگاهتاریخ نگاری جنگ در سپاه، مهمتر از آن؛ شرایط ی و نظامی کشور در برابر دشمنو ضرورت دفاع مردمی در برابر عراق، در عمل موجب غلبه رویکرد ی- تبلیغاتی به تاریخ نگاری جنگشد. در این میان استفاده از روش مستند و نقلی، بیش از آنکه حاصل تعریف مسئله جنگدر ساختار نظامی سپاه و انتخاب روش مناسب باشد، تابع سنت تاریخ نگاری در ایرانبود. در ارتش هم تاریخ نگاری بر اساس اسناد و گزارش ثبت وقایع شکل گرفته و پس ازجنگ در واکنش به روش سپاه در طرح مسائل، آثار تهیه و منتشر شده و بهمین دلیل تحتتأثیر ملاحظات ی و نه نظامی راهبردی قرار گرفته است. این موضوع در کتاب نقد وبررسی مسائل اساسی جنگ در آثار ارتش» تا اندازه ای توضیح داده شده است.
مسئله قابل توجه این است که؛ وجوه دوگانه تاریخ نگاری جنگ به لحاظرویکردی- روشی، نسبتی با هم نداشته و به تدریج آشکار شده است. با وجود اسناد جنگدر مرکز اسناد دفاع مقدس در سپاه، شامل نوارهای ضبط شده از مراحل بررسی، طرح ریزی،تصمیم گیری و فرماندهی عملیات تا اسناد و کالک های عملیاتی، همچنین برخورداری ارتشاز اسناد جنگ، کتاب های منتشر شده از سوی مراکز ارتش و سپاه، حداقل تا یک دهه پساز جنگ بیشتر با رویکرد ی- تبلیغاتی تهیه و منتشر می شد و هیچگونه اثر مستقلیبر اساس اسناد تهیه شده در زمان جنگ، قابل مشاهده نیست. انتشار روزشمار جنگ درسپاه و بعدها در ارتش، نخستین آثاری است که به اسناد مکتوب جنگ توجه شده، درحالیکه ارزش اسناد مرکز تحقیقات جنگ در سپاه، به اسناد شفاهی شامل نوار جلسات وگفتگو با فرماندهان در زمان جنگ است. با وجود اینکه اسناد در اختیار مرکز بود و بهبرخی یگان ها برای آماده سازی و بهره برداری ارسال شد، هیچگونه اثر مستقلی از ایناسناد و یا نقد و بررسی آن تا کنون منتشر نشده است. در این میان کتاب همپای صاعقه»که به عملکرد لشکر 27 محمد رسول الله (ص) اختصاص دارد، نخستین کتاب تحقیقاتی بااستفاده از اسناد شفاهی مرکز است. هر چند نویسنده محترم غیر از مقدمه، هیچ گونهتوضیحی درباره روش تهیه نوارهای مورد ارجاع و راوی آن نکرده است.
با این توضیح، مرکز اسناد با برخورداری از اسناد شفاهی و مکتوب، دوگزینه در پیش رو دارد: نخست؛ تهیه و انتشار اسناد با رویکرد و تحلیل تاریخی ودیگری؛ استفاده از اسناد برای بررسی های نظامی و راهبردی است. رویکرد مناسب را به دواعتبار باید انتخاب کرد: نخست؛ پرسشگری جامعه درباره روش تصمیم گیری و اقداماتی کهدر زمان جنگ صورت گرفته و دیگری؛ نیازمندی های راهبردی نیروهای مسلح در برابر چالشهای کنونی و آینده. تداوم رویکرد ی- تبلیغاتی به جنگ نه گذشته را آنچنانکه واقع شده، توضیح می دهد و نه از نیازمندی‌های کنونی پشتیبانی می‌کند و نهپاسخگوی نیازهای آینده است. محصور کردن گذشته در گذشته و بررسی های ی-تبلیغاتی و مناقشه آمیز، تاریخ را در تاریخ دفن خواهد کرد.
تأملی بر تحول در مفهوم و مصداق جنگ – بخش اول
جنگ ,اسناد ,تاریخ ,های ,ی ,رویکرد ,جنگ در ,تاریخ نگاری ,نگاری جنگ ,رویکرد ی ,در سپاه، ,رویکرد ی تبلیغاتی
درباره این سایت